Kleinschalig Wonen een literatuurverkenning

Een literatuurverkenning naar passende zorg voor jeugdigen die voorheen in JeugdzorgPlus verbleven.

Achtergrond

In de samenleving bestaat de wens om de JeugdzorgPlus af te bouwen vanwege de schadelijke effecten ervan. Jeugdformaat en Schakenbosch vragen zich af hoe zij voor deze kwetsbare kinderen en jongeren, die voorheen in de JeugdzorgPlus (JZ+) werden geplaatst, passende hulp kunnen organiseren. Dat willen zij doen vanuit de visie dat kinderen en jongeren het beste kunnen opgroeien in een gezin of – als dat niet mogelijk is – in een setting die zoveel mogelijk het gezinsleven representeert en zo dicht mogelijk bij de eigen omgeving van kinderen en jongeren is.

Doel

Het doel is een literatuurverkenning om zicht te krijgen op wat al bekend is over kleinschalige woonvoorzieningen ter vervanging van de JeugdzorgPlus, wat bevorderende factoren zijn van passende zorg en hulp aan jeugdigen in kleinschalige woonvoorzieningen die voorheen in de JeugdzorgPlus verbleven, en wat hierbij kennishiaten zijn.

Methoden

Voor deze literatuurverkenning is gekozen voor een selectieve, narratieve review. Daarbij is gebruikgemaakt van recente en relevante grijze literatuur en wetenschappelijke publicaties, om een beknopt beeld te schetsen van de belangrijkste inzichten rond kleinschalige woonvoorzieningen. De nadruk lag op Nederlandse literatuur, omdat jeugdhulpcontexten van landen lastig te vergelijken zijn en omdat er in Nederland volop wordt geëxperimenteerd met kleinschalige verblijven. De verkenning is uitgevoerd in het vierde kwartaal van 2023 en het eerste kwartaal van 2024 en omvat publicaties uit de periode 2011–2024.

Samenwerkingspartners

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Jeugdformaat en Schakenbosch. 

Opbrengsten

Hoewel uit de eerste verkennende onderzoeken naar voren komt dat  jeugdigen kleinschalige verblijven positief waarderen – onder andere betere relaties met begeleiders en een rustiger, veiliger groepsklimaat – is er nog weinig gedegen onderzoek gedaan naar de werkzame factoren in kleinschalige opvang voor jeugdigen die voorheen in JZ+ voorzieningen werden geplaatst. Uit de literatuurstudie komen vier potentiële werkzame factoren naar voren:

• kleine groepen (4-6 jeugdigen);
• een positief leefklimaat;
• een gezinsachtige omgeving;
• persoonsgerichte begeleiding met integrale aandacht voor alle leefgebieden met perspectief op zorg, wonen en onderwijs/werk.

Tegelijkertijd blijven in het bestaande onderzoek enkele thema’s onderbelicht. Zo is er weinig bekend over hoe een gezinsachtige omgeving effectief kan worden vormgegeven, hoe ouders en familie hierbij betrokken kunnen worden en hoe maatwerkbegeleiding vormgegeven kan worden met aandacht voor de verschillende leefgebieden, met inbegrip van de integrale samenwerking tussen verschillende domeinen.

Daarnaast is een inclusief plaatsingsbeleid een belangrijk aandachtspunt: hoe kan er zorg geboden worden aan alle jeugdigen die dit nodig hebben? In de praktijk worden contra-indicaties gehanteerd voor verslaving, ernstige psychiatrische problemen, agressie, criminaliteit of combinaties hiervan, wat kan maken dat jeugdigen met complexe problemen geen woonvoorziening en passende zorg krijgen. Een inclusieve benadering die rekening houdt met de diversiteit van de jeugdigen die voorheen in de JZ+ werden geplaatst, is van belang om onvoorwaardelijk wonen te realiseren en te voorkomen dat jeugdigen uitgesloten worden omdat hun problemen te “complex” zijn.

Huidige stand van zaken

De transitie naar kleinschalig wonen biedt mogelijkheden, maar verdere verdieping is nodig. Het huidige onderzoek is afgerond.  Binnenkort start een nieuw onderzoek, dat begint met een literatuurstudie, naar de acceptatie van kleinschalige woonvoorzieningen in wijken. 

Looptijd

2023 – 2025. 

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Cora Bartelink, c.bartelink@hhs.nl